|
در گرامی‌داشت هفت آبان، روز کورش
محمد علی اصفهانی
|
|
 |
| |
۷ آبان ۱۴۰۴
بزرگداشت کورش، نه باید به حساب شوونیسم نوشته شود، و نه
حتی به حساب ناسیونالیسم.
که اولی انحراف از دومی است؛
و دومی نیز، دیری است که فلسفهٔ وجودی خود را از دست داده
است، و در عصر پس از کلنیالیزم و استعمار کلاسیک، دیگر
نمی‌تواند مشعلی فراروی و فرا راه مبارزه برای دست یافتن
به هویت یا احیای آن باشد.
اشغال و اشغالگری،
همچنان که هویت، و همچنان که ملت و ملیت و ناسیونالیسم و
استعمار و کلنیالیزم و مفاهیمی از این دست، دیری است که چه
در شکل و چه در محتوا تغییر کرده اند، و امروز با زبان
دیروز سخن گفتن خردمندانه نیست.
هر نام، یک کلمه
است. و هر کلمه، ابزاری است برای تجرید و انتقال عینیت به
ذهن، و تبدیلش به مفهوم ذهنی.
وقتی که عینیت ها تغییر
کنند، مفاهیم هم تغییر می‌کنند. و وقتی که مفاهیم تغییر
کنند، نام ها باید جای خود را به کلمه های جدید بدهند.
اما کنار گذاشتن کلمه ها، و در اینجا نام ها، به معنای
فراموش کردن‌شان نیست.
یعنی نباید باشد.
اگر بخواهیم
در بارهٔ مفاهیم جدیدی که جایگزین مفاهیم قدیم شده اند حرف
بزنیم، باید نام هایی که آن مفاهیم را بیان می کردند را با
همان کاربرد قدیم‌شان به کار بگیریم.
و اینجاست که ممکن
است که به راحتی گیج و سر در گم شویم، و حتی به سرنوشت بنا
کنندگان برج بابِل دچار شویم و هیچکدام زبان آن دیگری را
نفهمیم.
در افسانه های مربوط به برج بابِل آمده است
که مردمانی که به سرزمینی که بابِل نامیده شده است رسیدند،
با خود گفتند که حالا که به زبانی واحد سخن می‌گوییم،
بیاییم برج بلندی بنا کنیم که به آسمان و خدایان برسد، و
در پناه عظمت آن که نشانه‌یی از عظمت ما خواهد بود، زبان
واحدمان را زبانی واحد برای تمام ابنای بشر قرار دهیم تا
همهٔ انسان ها بتوانند حرف همدیگر را بفهمند.
ولی در
اثنای برپا کردن این برج، ناگهان کلمه هاشان تیره وتار
شدند و در هم فروریختند، و از آن پس، هیچکدام از آنان حتی
زبان آن دیگری را هم نفهمید.
ما نیز ظاهراً چنین
شده ایم و با کلمه های مشترک نمی‌گوییم و نمی‌نویسیم و ـ
از آن مهم‌ترـ با کلمه های مشترک فکر نمی‌کنیم!
پی
گرفتن این بحث، هر چند که با آنچه بهانهٔ این نوشته بوده
است بیگانه نیست، ما را به جا های دیگری خواهد برد که در
مجال این چند سطر نمی‌گنجند.
ـــــــــــــــــــــــــ
نُه سال پیش، که نخستین
گرد هم آیی بزرگ هفت آبان در پاسارگاد برگزار شد، مقاله‌یی
به مناسبت آن گرد هم آیی نوشته بودم و منتشر کرده بودم، که
برای اجتناب از به این طرف و آن طرف رفتن ذهن گریزپا، در
آنچه خواهد آمد وامی و وام هایی از آن گرفته ام.
پس
از پایان عصر کلنیالیسم و استعمار، و آغاز عصر امپریالیسم،
و به خصوص پس از تحول امپریالیسم به سرمایه داری واحد و به
هم پیوستهٔ جهانی، که در آن اقتصادِ همهٔ دنیا با اقتصادِ
همهٔ دنیا درهم تنیده شده است و مرز های واقعی نوین را
قلمرو هایی دیگر تعیین می‌کنند، ناسیونالیسم، در هیچیک از
اشکال خود، نمی‌تواند پاسخ مناسبی به مسألهٔ «هویت» باشد.
جستجوی هویت در بیراههٔ ناسیونالیسم، از آن پس تا کنون،
همیشه نافرجام و یا بدفرجام بوده است، و همچنان نافرجام و
یا بدفرجام خواهد بود.
چه ناسیونالیسم میهنی، و چه
ناسیونالیسم قومی و اتنیکی.
نفی ناسیونالیسم اما،
به معنای نفی مفهوم «میهن» و آب و خاک، و نفی ضرورت
نگاهبانی از میهن و آب و خاک نیست.
و نباید باشد.
تا زمانی که حقیقت جهانِ بی مرز، که در ذهن و سفر های
ذهن و رؤیا های دلنشین وجود دارد، خود را بر واقعیت جهانِ
سراسر مرز، که بر عین و زندگی خالی از رؤیا حاکم است،
تحمیل نکند، «میهن» با همان تعریف خاص و شناخته شده اش،
اگرچه در مرز های جغرافیایی، محدود نمی شود، با مرز های
جغرافیاییِ متداول است که تعریف می‌شود.
و باید هم چنین
باشد.
کورشِ دیروز و پریروز و همیشه، امروز در
شرایط خاص کنونی، نه تنها نماد عدالت و دادگستری جهانی،
بلکه پیش از آن و بیش از آن، برای هویت زخم‌خوردهٔ ایرانی
ما نماد برخاستن به منظور رها کردن میهن از اشغالِ
اشغالگرانی است که نزدیک به نیم قرن است که در پی طوفانی
مهیب و مرموز، از گور های ماقبل تاریخی خود بیرون آمده اند
و به سوی ایران تاخته اند و به زیر سلطهٔ خود کشیده اندش.
نماد برخاستن.
رستاخیز!
ـــــــــــــــــــــــــ
شیر، در هیأت عینی خود،
یک درندهٔ پر هیبت در قانون جنگل است؛ اما در هیأت مجازی
خود، یک نگاهبان پرتوانِ بیشه ها و جنگل های سرسبز.
کورش، در هیأت تاریخی خود، پادشاهی در سلسلهٔ هخامنشیان
است؛ اما در هیأت اسطوره‌یی خود، نماد یک پاکیزگیِ خلاف
روال معمول و خلاف ذات و طبیعت قدرت.
در معنای عام:
استثنا بر قاعدهٔ اقتدار.
و در معنای خاص:
نماد
اسطوره‌ییِ هویت مورد تجاوز قرار نگرفته و بکر و دست
نخوردهٔ سرزمینی به نام ایران، در هجوم تندباد های چپاول و
غارت و کشتار و اشغال و تجاوز و تحقیر.
بخش های
بزرگی از اساطیر،
بیان آرزو هایی هستند که تحقق نیافته اند ولی می‌بایست و
یا می‌باید که تحقق بیابند. بیان آنچه نیست و باید باشد،
در اعتراض به آنچه هست و نباید باشد.
در پاسارگاد و
در هفت آبان، نه کورش تاریخی، که کورشِ اسطوره‌یی است که
ستایش می‌شود.
و مهم نیست این که ستایشگران کورش، هویت
تاریخی او را در هیأت اسطوره‌یی او یافته باشند، یا هویت
اسطوره‌یی او را در هیأت تاریخی او.
مهم، آن چیزی است
که ستایش می‌شود.
چیزی که می بایست باشد، و نبود.
و
یا بود!
ـــــــــــــــــــــــــ
کسانی که
از بعضی شعار های عکس العملی، چه در اینگونه بزرگداشت ها،
و چه در موارد دیگر، کنترل خود را از دست می‌دهند و خود
نیز در عکس العمل نسبت به شعار های عکس العملی، به شعار
های عکس العملی رو می‌آورند باید در نظر داشته باشند که
وجود شعار های عکس العملی، در غیاب یک رهبری منسجم و مقتدر
و مقبول همگان، در هر جنبشی و هر حرکت اعتراضی خرد و
کلانی، کاملاً طبیعی است.
گفتار ها و رفتار های عکس
العملی در یک جامعه، که موجودیتی است متشکل از فرد ها به
علاوهٔ روح جمعیِ محصول تجمیع این فرد ها (که تجمیع ریاضی
نیست و تجمیع دیالکتیکی است و نتیجه‌اش متفاوت با روح فردی
است) چیزی نیستند به جز شکل های پیچیده تری از برخورد های
عکس العملی تک تک آدم ها در مواجهه با امور روزمرهٔ
زندگی‌‌اشان.
و کدامیک از ما می تواند منکر برخورد های
عکس العملی متعدد خود در روزمره های زندگی‌اش باشد؟
آنچه مهم‌تر است، وجود این شعار های عکس العملی نیست؛
وجود عواملی است که این شعار های عکس العملی، محصول آن
هاست.
و تلاش در جهت از میان بردن آن عوامل.
همراه
با گسترش آگاهی، و تعمیق خرد جمعی.
زمین و آسمان به
هم نیامده اند و نمی‌آیند وقتی که بخشی از مردمانی که در
جنبش سراسری حضوری پررنگ دارند و شهیدان و زندانیان بسیاری
داده اند و می‌دهند، به هر دلیلی و با هر استدلالی، درست
یا نادرست، به مشروطهٔ پادشاهی تمایل داشته باشند، و یا
رضا پهلوی و پدر و پدر بزرگش را ـ آن هم عمدتاً به احترام
همان پدر و پدر بزرگ ـ دوست بدارند.
برای چه باید
کسانی که به نیروی مردم خود متکی هستند و دغدغه و ادعای
آلترناتیو بودن هم ندارند، و نگران باختن بر سر میز قمار
امپریالیست ها نیستند، در هماهنگی با رهبر مجاهدین که
بیرون از دایرهٔ لابی‌گری ها در محافل امپریالیستی
کوچکترین شانس واقعی‌یی برای خود و آیندهٔ دستگاه خود
نمی‌بیند و بیم آن دارد که رضا پهلوی این آخرین شانس را هم
از او برباید، بر تضاد های فرعی میان نیرو های جنبشِ همه
با همی سراسری دامن بزنند؟
شعار «کینگ، رضا پهلوی»
که جو زدگانی جوان، علی رغم خواست (حالا خواست ظاهری یا
باطنی) رضا پهلوی سر می‌دهند، خطرناک تر است یا شعار های
دیرپای
کاملاً رسمی‌یی مثل «ایران، رجوی ـ رجوی، ایران» و «مریم،
ایران ـ ایران، مریم»؟
آن کس که در پایان اطلاعیه
های خود و اطلاعیه های رسمی آنچه ارتش خود می‌نامد، می‌گوید
و می‌نویسد که رنج و خون و جان های فدا شدهٔ فرزندان جنبش
سراسری مردم، «در پرتو مهر تابان»ش و رییس جمهور منصوب شده
اش است که به ثمر خواهد رسید خطرناک‌تر است یا رضا پهلوی؟
«رود خروشان خون شهیدان در پرتو مهر تابان آزادی و مقاومت
ایران ضامن پیروزی محتوم خلق ماست»!
اگر حسابِ ترس
است که هیچ، اما اگر از سر مردم دوستی و
إحساس مسئولیت است کدامیک اصلی است و کدامیک فرعی؟ آن که
دیوارش کوتاه تر است و گیر دادن شبانه روزی به او و
دوستداران و حامیانش کم خرج تر و نشان انقلابی گری است؟ یا
آن که جد اندر جد تو را مزدور وزارت اطلاعات خواهد نامید و
جمعی پرورانیده شده و آموزش دیده را به جانت خواهد انداخت
تا دسته جمعی بدرندت، و احیاناً چیزی هم از تو گروگان
خود دارد و باج و حق السکوت می طلبد، و افزون بر زبان
تهدید، زبان تطمیع را هم بلد است؟
در اینجا،
مطلقاً شخص رضا پهلوی، و به خصوص پاره‌یی کار های اخیرش
مورد نظر نیست، همچنان که بخشی از هواداران دور و نزدیک او
یا عناصر آشکارا سایبری ج.ا که تحت عنوان هوادار او فعالیت
می‌کنند، و یا چند تن از مشاوران جدید او.
در اینجا
سخن از بخش بزرگی از مردمان عادی کوچه و خیابان است و بس.
و سخن از بیهوده آن ها را دشمن خود ندیدن است و آن ها را
هم دشمن خود نکردن، و در دایرهٔ بستهٔ برخورد های عکس
العملیِ هردم تشدید شده و تشدید شونده، تضاد واقعی امروز
ایران را به تضاد جمهوری خواه و مشروطه خواه تقلیل ندادن.
و دو قطبی کاذب ایجاد نکردن.
و گذشته از همهٔ این حرف
ها، خاک در چشم مخاطب خود نپاشیدن.
از ویژگی های
برجستهٔ جنبش سراسری موجود، غالب بودن وجه مدنی آن بر وجه
سیاسی آن است.
و این، نقاط صعف و قوتی برای خودش دارد.
اما نقاط قوتش بیشتر از نقاط ضعفش است.
و یکی از نقاط
قوت بی شمارش این است که اینچنین، می تواند از منتهی الیه
راستِ افراد و نیرو های درون صفوف مردم، تا منتهی الیه چپ
این افراد و نیرو ها را در جنبش جای دهد.
و جای داده
است.
بقیه اش، به توان و استعداد و صلاحیت و
شایستگی و آمادگی افراد و نیرو ها بر می گردد و به بهایی
که به خود و اندیشهٔ خود می دهند و به تلاش و پشتکار و
صبوری و متانت و مدارایی که باید داشته باشند.
۷
آبان ۱۴۰۴
ققنوس ـ سیاست انسانگرا
ـــــــــــــــــــــــــ
← همایش پاسارگاد در هفت
کلمه (مختصر و مفید) ـ آبان ۱۳۹۵
www.ghoghnoos.org/ak/kj/pasargadg.html
← راه جبران مردمگرایی مبتذل دیروز، تقابل با مردم
امروز نیست ـ فروردین ۱۴۰۴
www.ghoghnoos.org/aak/250328.html
|
