Alain
GRESH
معاون و فرستاده ويژه لوموند ديپلماتيک
-----------------------------------------
جورج دبليو بوش، در جريان سفرش به خاورميانه در ماه مه امسال، پشتيبانی
کامل خود را از اسرائيل تجديد کرد. او همچنين بر اراده اش در ادامه ˝جنگ با
تروريسم˝ تاکيد نموده و القاعده، حزب الله، حماس و ايران را معرف اين
تروريسم دانست. باوجود اين، استراتژی يادشده به بن بست برخورده و شاهد
گويای آن از سرگيری مذاکرات ميان اسرائيل و سوريه است. اما، در لبنان،
آخرين زورآزمائی به شکست اکثريت طرفدار آمريکا تمام شد.
گذرگاه مرزی مصنع به روی رفت و آمد باز شد. ميليشيائی که راه عبور و مرور
بين لبنان و سوريه را مسدود کرده بود، جای خود را به ارتش لبنان داد. اين
امر نشانه تخفيف تنش پس از نبردهای کوتاهی است که لبنان را به آتش کشيده
بود. اين جاده از دامن کوهستان به بيروت منتهی می شود. تردد ميان دو کشور
که معمولا شلوغ است، هنوز از سر گرفته نشده است. اينک، برای طی راه تا
بيروت، کمتر از يک ساعت کافی ست.
اگرچه، همه مخاطبان ما در اين ديدارها، روايت واحدی از حوادث داشتند، ولی
تفسير آن ها يکسان نبود. روز ششم مه، حکومت لبنان پس از مشورت ۱۲ ساعته دو
بخشنامه صادر کرد: اولی به بررسی در مورد يک شبکه ˝خودگردان˝ارتباطاتی حزب
الله مربوط می شد که ˝غيرقانونی، نامشروع و تجاوز عليه حاکميت دولت˝ارزيابی
شده است. تصميم دوم، انتقال رئيس امنيت فرودگاه بيروت، ژنرال وفيق شوقيری
بود. او افسری شيعه است که به نزديکی با مخالفان دولت شهرت دارد. مقامات
لبنانی با ارجاع مسئله به جامعه عرب و سازمان ملل متحد، آن را بين المللی
کرده و ˝تجاوز جديدی عليه دولت قانون در لبنان˝خواندند.
اپوزيسيون لبنان، از جمله حزب الله و حزب امل به رهبری نبيه بری، که بر
جامعه شيعيان چيره اند و نيز ˝حرکت ميهنی آزاد˝ميشل عون تصميم يادشده را
محکوم کردند. روز هشتم مه، حسن نصرالله دبير کل حزب الله، در يک کنفرانس
مطبوعاتی از ˝اعلام جنگ عليه مقاومت˝صحبت کرد. به موازات آن، ميليشيای حزب
الله، امل و نيز ميليشيای حزب سوری ملی-اجتماعی (که جريان لائيکی ست) بر
بيروت غربی مسلط شدند. اين بخش از شهر، اکثريت سنی دارد. نيروهای اپوزيسيون
فرودگاه و بندر بيروت را مسدود کردند. ميليشيای حزب المستقبل [آينده] (حزب
سنی وابسته به سعد حريری و فواد سينيوره نخست وزير) پس از نبرد کوتاهی
تسليم شدند. کشمکش ها به مناطق ديگر نيز سرايت کرد و پس از کشته شدن هفتاد
نفر، آرامش شکننده ای برقرار شد. در اين ميان، حکومت دو بخشنامه را لغو
کرد. ميليشيا ميدان را دراختيار ارتش و مسئولين سياسی قراردادند. ارتش در
اين درگيری ها دخالتی نکرد.
اسلحه مقاومت
اکثريت و مخالفان از ۱۷ مه در شهر دوحه گرد آمدند. امير قطر و جامعه عرب بر
اين گفتگو ها نظارت داشتند و تلاش کردند از تجزيه کشور به دو نيمه جلوگيری
کنند. در طرف حکومت، بيشترسنی ها، درزی ها و اقليتی از مسيحيان قرار دارند
و در مقابل، مجموعه شيعيان و نيمی از مسيحيان صف کشيده اند. رسانه های غربی
غالبا اشاره ای به اين مسيحيان نکرده و اپوزيسيون را فقط به حزب الله محدود
می کنند. روز ۲۱ مه، پيمانی بسته شد که در آن انتخاب ژنرال ميشل سليمان به
رياست جمهوری و حق وجود يک اقليت بازدارنده و گذراندن قانون جديد انتخابات
پيش از انتخابات بهار سال ۲۰۰۹ پيش بينی شده است. از نوامبر ۲۰۰۷، مقام
رياست جمهوری خالی بود. حل مسئله بسيار حساس خلع سلاح حزب الله به مذاکرات
آتی موکول شد.
انگيزه های حکومت در صدوراين دو بخشنامه چه بود؟ چرا حزب الله و متفقينش
وارد عمل شدند؟ چرا، ايالات متحده و اتحاديه اروپا دخالتی نکردند؟ برد
قرارداد دوحه تا چه حدی ست؟ همه اين سوالات پاسخ های متناقض دارند.
يک روزنامه نگار نزديک به دولت لبنان به ما گفت: ˝حزب الله ادعا داشت که
هرگز به روی لبنانی ها اسلحه نخواهد کشيد. و تسليحات آنان فقط اسرائيل را
نشانه گرفته است. اکنون می دانيم که اين حزب دروغ می گفت.˝. همه رهبران
اکثريت و رسانه های طرفدارش، اين استدلال را تکرار می کنند که حزب الله يک
ميليشيای ساده بوده و ترجمان ˝مقاومت˝در مقابل اسرائيل و آمريکا نيست. علی
فياض، عضو دفتر سياسی سازمان شيعی پاسخ می دهد: ˝مناقشه ما بر سر مسائل
داخلی نبود. سيستم ارتباطات ما عاملی تعيين کننده در پيروزی ما عليه
اسرائيل در ماه های ژوئيه و اوت ۲۰۰۶ بشمار می رفت. ما برچيده شدن آن را
نمی توانيم بپذيريم. اين امر به معنی خلع سلاح ماست. برعکس، ما هرگز برای
تحميل نقطه نظرات مان در مورد امور داخلی، برای تغيير دولت يا برای تغييرات
در قانون انتخابات، از سلاح مان استفاده نکرده ايم.˝
ولی او نميگويد که حزب الله بدون ترديد، به اين دليل از اين فرصت استفاده
کرد تا به بحرانی پايان دهد که هيجده ماه به درازا کشيده، کشور را فلج کرده
و هواداران حزب را به خشم آورده است. تشکيل يک دولت وحدت ملی پاسخگوی اين
هدف است. حزب الله قصد ندارد موقعيتی مرکزی در اين حکومت اشغال کند، ولی
ميخواهد وضعيت مناسبی برای ˝مقاومت˝در برابر اسرائيل و طرح های آمريکا در
منطقه بوجود آورد که به عقيده آن حزب، وظيفه ی مرکزی است.
فواد سينيوره و متحدانش آگاهند که ˝تسليحات˝حزب الله يک ˝خط قرمز˝است. در
آن صورت، پس چرا آنان به رغم هشدارهای مکرر نيروهای امنيت داخلی (نزديک به
اکثريت) و ديگران ترتيب اثری نداده و از آن گذشتند؟ يکی از تحليل گران جناح
اکثريت به ما گفت: وليد جمبلات رهبر حزب سوسياليست ترقی خواه (درزی يا
دروز) که عمليات عليه شبکه ارتباطات حزب الله را هدايت کرده بود، و نيز سعد
حريری رئيس حرکت المستقبل (سنی) ˝در محاسبه اشتباه کرده و گمان نمی کردند
که حزب الله به تلافی جوئی مسلحانه خواهد پرداخت. آن ها اميدوار بودند که
بحران دوام يافته و در نتيجه موفق خواهند شد تا از طريق مذاکره امتيازی کسب
کنند. آن ها نه به ناتوانی خود انديشيدند و نه به ضعف ايالات متحده در
منطقه ˝.
ميشل سماحه، وزير پيشين وعضو اپوزيسيون با اين نکته نظر موافق است ولی
انتشار اين دو بخشنامه را در چارچوب برنامه ای قرار می دهد که ايالات
متحده، عربستان سعودی و مصر با همدستی متحدان داخلی شان برای تحميل نقطه
نظرات شان در لبنان تدارک ديده اند. شايسته يادآوری است که بوش لبنان را به
عنوان ˝سومين جبهه جنگ با تروريسم ˝معرفی کرده است. (پس از افغانستان و
عراق). ˝نشانه های چندی بر اين ادعا گواهی می دهند –از جمله ديدار سمير
جعجع، سرکرده قوای لبنانی (مارونی) با پرزيدنت بوش در نيمه های ماه مارس،
توصيه عربستان سعودی به اتباع خود برای خروج از لبنان، يا حمله شديد و
تکراری آمريکا به ˝تروريسم˝حزب الله. قرار بود که شورای امنيت در نشستی در
روز ۸ مه ۲۰۰۸ به گزارش تريه رودلارسن [نماينده سازمان ملل متحد برای امور
لبنان] گوش دهد. قرار بود که اين جلسه به محکوميت حزب الله بخاطر خودداری
از خلع سلاح رای دهد. اما در تمام اين محاسبات، ارزيابی غلوآميزی از
نيروهای اکثريت شده و نيز تصور می کردند که حزب الله به زور متوسل نخواهد
شد.˝
اکثريت پارلمانی لبنان برای فرار از مسئوليت خويش، به انتقاد های پی در پی
از بی عملی ˝دوستان خود˝پرداخت. داستان های عجيب و غريبی را براه انداختند
تا توضيح دهند که لبنان را فدای مذاکرات مخفی بين ايران و آمريکا کرده اند؛
يا اين که دليل يورش آمريکا به القاعده در موصول (عراق)، جلب نظر مساعد
سوريه بود ...
نظير بيشتر نيروهای سياسی لبنان، ˝حرکت ميهنی˝وابسته به ميشل عون دارای يک
فرستنده تلويزيونی موسوم به آرنج تی وی است. او در آن روز گزارش های مربوط
به خروج نيروهای سوريه از لبنان در بهار سال ۲۰۰۵ و فرارسفير عربستان از آن
کشور در ماه مه ۲۰۰۸ را پشت سرهم پخش می کرد. همه مفسران در اين باره هم
نظرند که رياض به رغم صرف وقت و بويژه پول خود برای تحکيم دولت سينيوره و
سنی ها با شکست سختی مواجه شده است. از سوی ديگر، رسانه ها به تفسير کنايه
آميز ˝بوسه مرگ باری˝پرداختند که بوش در جريان ديدارش از اسرائيل به فواد
سينيوره فرستاده بود. اين کار به معنی ارسال پيامی از کشوری است که در چشم
همه لبنانی ها در تخريب کشورشان در تابستان ۲۰۰۶ مقصر بود. مشارکت حزب الله
در کابينه آينده دولت، شکست مهمی برای آمريکاست. يکی از روشنفکران وابسته
به اکثريت، اين پرسش را طرح می کند که ˝آيا غربی ها مايلند که ايران بر
کرانه های شرقی مديترانه تسلط يابد؟˝
اعضای دولت نيز با تحقير ارتش ، بی عملی آن را مورد انتقاد قرار دادند.
ژنرال سليمان کار خود را چنين توجيه می کند: می بايست از ˝خونريزی و
پراکندگی بيشتر در صفوف داخلی جلوگيری می شد (۲) ˝. دست کم، يک سوم سربازان
شيعه اند و بخش قابل ملاحظه ای از افسران به اپوزيسيون تمايل دارند و از
جمله به جناح عون. هر درگيری ارتش در نبردها به فروپاشی آخرين نهاد روی پا
در کشور منجر می شد.
يکی از مسئولان مسيحی اپوزيسيون اشاره می کرد که حزب الله با تصميم حل
بحران از طريق اعمال زور، ˝ريسک جدی˝اتخاذ کرد. تا آن زمان، اين حزب تنها
از روش های سياسی استفاده کرده بود. مثل خروج از کابينه دولت در نوامبر
۲۰۰۶؛ درخواست استعفای دولت و خيمه زدن در مرکز شهر بيروت در اوايل سال
۲۰۰۷؛ برگزاری تظاهرات خيابانی. اما اين بار، اين حزب خواست که پيام ويژه
ای را برساند: نميتوان درباره سلاح مقاومت مذاکره کرد. زيرا اين امر به
معنی پذيرفتن اين خطر است که حزب رابه مثابه يک ميليشيای ساده تلقی کنند و
تنش ميان سنی ها و شيعيان تيزتر شود˝.
تنها نشانه هائی که از ˝تهاجم شيعه˝ميتوان در بيروت غربی يافت، چند پرچم
حزب الله ، امل و حزب سوسياليست ملی سوری ست. در حمرا، محله بازرگانی ،
فروشگاههای مد و مواد غذائی، بانک ها و سالن های ورزشی مجددا باز شده اند.
نظاميان که حضور دائمی دارند، در پيرامون اماکن حساس نظير سفارت عربستان
سعودی (که موقتا تعطيل است) خانه خانواده حريری و دانشگاه آمريکائی لبنان
که پس از دو سال تعطيلی، اخيرا فعاليت خود را از سر گرفته، موانع ايمنی
گسترده اند. اين هشدار مقامات رسمی را می توان بر روی ديوار خواند: ˝برای
احترام همگان، نه از سياست و نه از مسائل امنيتی حرف نزنيد.˝
هراس از ˝خطر شيعه˝
تعطيلی تلويزيون ˝آينده˝(مستقبل) و روزنامه المستقبل متعلق به حريری با
محکوميت شديد و بويژه از جانب مطبوعات روبرو شد. يک روزنامه نگار وابسته به
اپوزيسيون، با کمی اختلاف نظرمشابهی دارد: ˝در طول سه روز نبرد، حزب الله
می ترسيد که اين رسانه ها به جنگ داخلی دامن بزنند. پس از زدوده شدن خطر،
آن ها توانستند بدون هيچ فشاری، فعاليت خود را از سر گيرند˝.
رهبران چند کشور عربی مترسک ˝خطر شيعه˝را تکان می دادند. و سنی ها نيز که
حس می کردند از جانب رهبرانشان رها شده اند، هراس خود را از ˝خطر شيعه˝بر
زبان آوردند. شهادت ها حاکی از برخی زياده روی ها در نبردها بود و شايعه ها
نيز آن را تقويت می کرد. با اين همه، تعداد قربانيان محدود بود. يکی از
روزنامه نگاران نزديک به اکثريت اظهارداشت : ˝اگر تنها افراد سازمان امل در
حمله شرکت کرده و حزب الله حضور نمی داشت، دست کم هزار نفر کشته می شدند و
حوادث با چپاول عمومی همراه می بود˝. پيرو اطلاعيه ˝سازمان ديده بان حقوق
بشر˝هر دو طرف درگيری ، چه در بيروت و چه در شمال مرتکب نقض حقوق انسانی
شدند. يکی از روزنامه نگاران ˝الاخبار˝، نزديک به اپوزيسيون از ˝چند مورد
بی حرمتی به پيکر مردگان˝گزارش داده بود.
با اين حوادث، بر اقتدار حزب المستقبل در ميان سنی ها نيز آسيب وارد شد.
چرا که پيرو گفته محمد بيدون، وزير پيشين وابسته به سازمان امل که به
اکثريت پيوسته است: ˝سعد حريری از سازماندهی جامعه سنی و دفاع از آن ناتوان
ماند، و بيش از آن ، قادر به ساماندهی نهادهای دولتی نشد˝. برخی هراس دارند
که سنی ها، از جمله در شمال و در شهر تريپولی، به گروه های سلفی و حتی
القاعده گرايش يابند. بد نيست اشاره شود که القاعده توانسته است در دو سال
گذشته، بر نفوذ خود در لبنان بيافزايد (۳). شايسته است يادآوری شود که
ايمان الظواهری، نفر دوم اين سازمان، اخيرا اعلام کرده که اين کشور ˝محور
اصلی˝مبازره با ˝صليبی ها و يهوديان˝خواهد شد.
مسيحيان از درگيری ها برکنار ماندند. از ديدگاه آلن عون، مشاور ژنرال ميشل
عون، واکنش آنان نسبت به رويدادهای اخير ملايم بود: ˝از سوئی، آنان نگران
توسل به زورند؛ و از طرف ديگر، او از ائتلاف ˝حرکت ميهن پرستی آزاد˝با حزب
الله راضی است. اين وفاق آرامش را در محلات مسيحی بيروت و نيز نواحی
کوهستانی تضمين کرد.˝
به مدت پنج روز، سرنوشت کشور به مذاکرات دوحه بستگی داشت. در اين مذاکرات،
همه رهبران سياسی به استثنای نصراله شرکت داشتند. از زمان قتل عماد مغنيه،
رهبر نظامی حزب الله، وی کمتر در انظار ديده می شود.
در جاده فرودگاه بر روی باندرول هائی ميشد خواند: ˝يا با هم کناربيائيد و
يا برنگرديد!˝. گروهی از تظاهرکنندگان تابلوهائی در دست داشتند که حتی بر
روی آن فقط نوشته شده بود: ˝بر نگرديد!˝. آنان به رهبرانشان که عازم دوحه
بودند ˝سلام˝می دادند و با پيامشان، به ستوه آمدن اهالی را از کل طبقه
سياسی بيان می کردند. هر کدام، شعار قانونمندی، نهادمندی، دموکراسی و
اقتدار دولت را می دادند، در حالی که همگی اين اصول را زير پا گذاشته اند.
پاسخ همه به اين پرسش که در ميان سياستمداران، چه کسانی پول مردم را اختلاس
نمی کنند، يکسان است: ˝مسئولان حزب الله و حرکت ميهنی آزاد˝. از زمان امضای
قرارداد طائف در سال ۱۹۸۹، پايان جنگ داخلی و رسيدن رفيق حريری به نخست
وزيری، غارت اموال دولتی يک ورزش ملی شده است. يک روشنفکر لبنانی آهی کشيده
و می گويد ˝در لبنان، دو اردوگاه دموکراسی و ديکتاتوری نداريم. ايجاد دولت
قانون هدف هيچکدام از نيروهای سياسی لبنان نيست. ما زندانی استراتژی قدرت
های منطقه ای و بين المللی هستيم. ما در رويائيم که بتوانيم خود را دور و
بر کنار نگهداريم ولی واقعيت دائما خود را تحميل می کند. و بيداری اغلب
دردناک است.˝
شرط بندی خطرناک روی حزب الله، بصورت شکست اکثريت به رهبری سعد حريری و
متفق ايالات متحده نمايان شد. ولی ترديدی نيست که اين ˝هفته ديوانه ماه
مه˝، يعنی اين آخرين افت وخيز لبنان، پژواک همه مناقشات منطقه ای نخواهد
بود.
--------
عنوان اصلی مقاله:
Revers pour la majorité alliée aux Etats-Unis
Une semaine qui a ébranlé le Liban
پاورقی ها:
۱ – روزنامه الاخبار، چاپ بيروت، ۱۶ مه ۲۰۰۸.
۲ – روزنامه لوريان لو ژورL’Orient-Le Jour، چاپ بيروت، ۱۸ مه ۲۰۰۸.
۳ - به مقاله فدا عيتانی، ˝گزارشی از نفوذ القاعده در لبنان˝، لوموند
ديپلوماتيک، فوريه ۲۰۰۸ مراجعه کنيد.
http://ir.mondediplo.com/article1233